اگر نگران حذف یارانه نقدی هستید؛ بخوانید | معیارهای جدید حذف یارانه

با ابلاغ آیین‌نامه اجرایی کالابرگ در چارچوب قانون بودجه ۱۴۰۴، مسیر اجرای طرح‌های حمایتی وارد مرحله تازه‌ای شده است؛ مرحله‌ای که در آن تأمین منابع کالابرگ به‌صورت مستقیم به حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد گره خورده و هم‌زمان، معیارهای دقیق‌تری برای شناسایی خانوارهای «غیرمشمول» تعریف شده است. مطابق متن ابلاغی، سازمان برنامه و بودجه مکلف شده منابع مالی اجرای کالابرگ را از محل حذف یارانه نقدی دهک‌های هشتم، نهم و دهم تأمین کند.

در این گزارش، جزئیات مهم آیین‌نامه، معیارهای حذف یارانه، سقف‌های درآمدی، شرایط دارایی و مصرف انرژی، مسیر اعتراض و همچنین این‌که «کدام افراد کالابرگ می‌گیرند» را با ادبیات دیسکاوری و سئو محور مرور می‌کنیم.

حذف یارانه نقدی و کالابرگ؛ اصل ماجرا چیست و چرا ابلاغ شد؟

طبق گزارش تسنیم، معاون اول رئیس‌جمهور محمدرضا عارف تصویب‌نامه هیئت وزیران درباره آیین‌نامه اجرایی مرتبط با کالابرگ و سازوکار جبران قدرت خرید طبقات متوسط و پایین درآمدی را ابلاغ کرده است. 
در این چارچوب، سیاست کلی این است که منابع حمایتی کالابرگ از مسیر «هدفمندتر شدن یارانه‌ها» تأمین شود؛ یعنی با محدودسازی پرداخت نقدی به دهک‌های بالاتر و تمرکز بیشتر بر دهک‌های هدف.

حذف یارانه نقدی دهک‌های ۸ تا ۱۰؛ منابع کالابرگ از کجا می‌آید؟

در ماده (۲) آیین‌نامه، به‌صراحت آمده که منابع اجرای طرح کالابرگ باید از محل حذف یارانه نقدی دهک‌های هشتم، نهم و دهم تأمین شود. این منابع حسب مورد از طریق سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به حساب معرفی‌شده شرکت مجری طرح کالابرگ واریز می‌شود. 

همچنین در همین گزارش اشاره شده هزینه اجرای طرح کالابرگ و زیرساخت‌های مرتبط، حداکثر یک درصد یارانه‌های پرداختی در این طرح تعیین شده که با تشخیص سازمان هدفمندسازی هزینه می‌شود.

حذف یارانه نقدی و اختیار تبدیل یارانه به کالابرگ؛ چه کسانی می‌توانند انتخاب کنند؟

طبق ماده (۴) آیین‌نامه، سرپرستان خانوارهایی که مشمول یارانه نقدی هستند و تمایل دارند یارانه ماهانه خود را به جای دریافت نقدی، برای خرید کالاهای اساسی مجاز از طریق کالابرگ هزینه کنند، می‌توانند با مراجعه به سامانه‌ای که سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها تعیین می‌کند، موافقت خود را اعلام کنند.

این بخش، یک نکته مهم دارد: «کالابرگ» صرفاً برای برخی خانوارها به معنی کمک جدید نیست؛ در برخی موارد می‌تواند به شکل «تغییر شیوه مصرف یارانه» از نقدی به اعتباری هم تعریف شود.

حذف یارانه نقدی و تامین کالاهای اساسی؛ تکلیف وزارتخانه‌ها چیست؟

در متن آیین‌نامه، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت مکلف شده‌اند تأمین و توزیع به‌موقع کالاهای اساسی مجاز در اجرای طرح کالابرگ را در سراسر کشور انجام دهند. همچنین رسیدگی به مغایرت‌های احتمالی بین فروشگاه‌های طرف قرارداد و ذی‌نفعان نهایی طبق دستورالعمل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیگیری می‌شود. 

حذف یارانه نقدی و کالاهای سلامت؛ اگر ارز ترجیحی تغییر کند چه می‌شود؟

در بخش دیگری از آیین‌نامه، موضوع «حفظ قدرت خرید خانوارها در حوزه کالاهای سلامت» مورد اشاره قرار گرفته است. طبق گزارش تسنیم، اگر نرخ ارز ترجیحی کالاهای سلامت افزایش یابد، بانک مرکزی مکلف است مابه‌التفاوت را به ردیف درآمدی مشخص واریز و به سازمان برنامه و بودجه اعلام کند؛ و سازمان برنامه هم باید منابع را طبق سازوکار اعلام‌شده تخصیص دهد.
این بند به زبان ساده یعنی: سیاست‌گذار تلاش کرده شوک‌های احتمالی ناشی از تغییرات ارز ترجیحی در حوزه سلامت را با سازوکار جبرانی کنترل کند.

حذف یارانه نقدی بر اساس سقف درآمد؛ معیار دهک‌های هشتم تا دهم چیست؟

یکی از مهم‌ترین بخش‌ها، ماده (۸) است: خانوارهای دهک‌های هشتم، نهم و دهم که میانگین مجموع درآمد ماهانه اعضای خانوار در دوره ۶ ماهه به‌روزرسانی اطلاعات از سقف‌های تعیین‌شده فراتر باشد، «غیرمشمول حمایت دولت» تلقی می‌شوند. 

جدول سقف درآمد ماهانه برای غیرمشمول شدن (بر اساس گزارش منتشرشده)

نکته: اعداد در متن آیین‌نامه به ریال آمده‌اند؛ در رسانه‌ها معادل تومان هم بازنشر شده است.

برای خانوارهای بیش از ۵ نفر نیز در متن آیین‌نامه ضریب افزایشی پیش‌بینی شده است. 

حذف یارانه نقدی فقط برای دهک‌های ۸ تا ۱۰ نیست؛ چه خانوارهایی حذف می‌شوند؟

طبق ماده (۹) آیین‌نامه، علاوه بر سه دهک بالای درآمدی، یارانه نقدی خانوارهایی با ویژگی‌های زیر نیز حذف می‌شود:

1. دارایی ملکی لوکس: خانوارهای دارای املاک و مستغلات (از جمله باغ‌ویلاهای مجلل/لوکس) با مجموع ارزش بیش از ۵۰۰ میلیارد ریال

2. خودروهای گران‌قیمت: خانوارهای دارای یک یا چند خودروی سواری یا وانت دو اتاق با مجموع ارزش بیش از ۵۰ میلیارد ریال

3. مصرف بالای انرژی: خانوارهایی که در ۳ سال گذشته مصرف برق و گاز آنها از میزان استاندارد بالاتر بوده و یک ماه پس از اعلام وزارت نیرو/نفت، الگوی مصرف را اصلاح نکنند (در صورت امکان تطبیق مشخصات مشترک با مصرف‌کننده نهایی)

4. ایرانیان مقیم خارج بر اساس اعلام وزارت امور خارجه و وزارت کشور

این بندها عملاً نشان می‌دهد حذف یارانه نقدی فقط «دهک‌بندی درآمدی» نیست و «دارایی» و «رفتار مصرف انرژی» هم وارد مدل شناسایی شده است.

حذف یارانه نقدی و اعتراض؛ چگونه اعتراض ثبت می‌شود؟

طبق ماده (۱۰) آیین‌نامه، خانواده‌های حذف‌شده می‌توانند از طریق سامانه مربوط در وزارت (تعاون، کار و رفاه اجتماعی) نسبت به ثبت اعتراض اقدام کنند و وزارت مکلف است با استفاده از داده‌های به‌روزرسانی شده، اظهارات و مدارک معترض را بررسی و نتیجه را اعلام کند. همچنین به‌روزرسانی داده‌ها حداکثر در دوره‌های ۶ ماهه انجام می‌شود.

حذف یارانه نقدی و هشدار مهم؛ اعتراض خلاف واقع چه تبعاتی دارد؟

در همان ماده (۱۰) یک تبصره مهم وجود دارد: اگر خلاف اظهارات متقاضی محرز شود، علاوه بر قطع یارانه دریافتی، درباره استرداد یارانه‌های قبلیِ من‌غیرحق نیز اقدام می‌شود.
این بخش یعنی: اعتراض باید مستند و دقیق باشد؛ چون در صورت اثبات خلاف‌اظهاری، تبعات مالی می‌تواند جدی باشد.

حذف یارانه نقدی و پایگاه رفاه ایرانیان؛ چرا «داده» مهم‌تر از قبل شد؟

در متن آیین‌نامه، بر تقویت و تبادل داده‌ها تأکید شده و دستگاه‌هایی مانند بانک مرکزی، ثبت اسناد، امور مالیاتی و فراجا مکلف شده‌اند اطلاعات موردنیاز برای تکمیل و به‌روزرسانی شناسنامه اقتصادی خانوار را به شکل برخط در اختیار وزارت تعاون و سازمان هدفمندسازی قرار دهند. همچنین سازمان ثبت احوال موظف شده ساختار خانوار و تغییرات آن را ماهانه اعلام کند.

خلاصه کاربردی این بخش برای مردم: احتمال خطای دهک‌بندی با «به‌روزرسانی منظم داده‌ها» کمتر می‌شود، اما در عوض، هر تغییر قابل‌ردیابی در درآمد/دارایی/الگوی مصرف می‌تواند روی وضعیت یارانه اثر بگذارد.

حذف یارانه نقدی؛ کدام افراد کالابرگ می‌گیرند؟

در متن خبر و آیین‌نامه، محور اصلی «تأمین منابع کالابرگ از محل حذف یارانه نقدی دهک‌های بالاتر» است و هدف اعلام‌شده، جبران قدرت خرید طبقات متوسط و پایین است. 
در عین حال، درباره اینکه دقیقاً «کدام دهک‌ها» در هر مرحله کالابرگ می‌گیرند، معمولاً اطلاعیه‌های اجرایی و زمان‌بندی‌های وزارت رفاه/سازمان هدفمندسازی تعیین‌کننده است (و ممکن است مرحله‌ای اجرا شود). اما در همین آیین‌نامه دو مسیر روشن است:

• مشمولان حمایتی: دهک‌های هدف (غیر از دهک‌های حذف‌شونده) که طبق سازوکار دولت، کالابرگ برایشان تخصیص می‌یابد.

• اختیار تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ: خانوارهای مشمول یارانه نقدی که خودشان انتخاب کنند یارانه‌شان را از مسیر کالابرگ خرج کنند. 

پرسش‌های پرتکرار درباره حذف یارانه نقدی (FAQ)

حذف یارانه نقدی شامل چه دهک‌هایی می‌شود؟

طبق آیین‌نامه، منابع کالابرگ از محل حذف یارانه نقدی دهک‌های هشتم، نهم و دهم تأمین می‌شود. 

سقف درآمدی برای حذف یارانه نقدی چقدر است؟

در ماده (۸) سقف درآمد ماهانه بر اساس بعد خانوار تعیین شده؛ برای خانوار یک‌نفره ۳۰۰ میلیون ریال (۳۰ میلیون تومان) و برای پنج‌نفره ۵۴۰ میلیون ریال (۵۴ میلیون تومان) ذکر شده است.

آیا فقط درآمد ملاک حذف یارانه نقدی است؟

خیر. طبق ماده (۹)، دارایی ملکی لوکس، خودروی گران‌قیمت، مصرف بالای برق و گاز و اقامت خارج از کشور هم می‌تواند موجب حذف یارانه نقدی شود.

اگر یارانه نقدی حذف شد، چگونه اعتراض کنیم؟

طبق ماده (۱۰)، خانوار حذف‌شده می‌تواند از طریق سامانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعتراض ثبت کند و پرونده با داده‌های به‌روز بررسی می‌شود. 

اگر در اعتراض، خلاف‌اظهاری شود چه می‌شود؟

طبق تبصره ماده (۱۰)، در صورت احراز خلاف‌اظهاری، علاوه بر قطع یارانه، امکان استرداد مبالغ قبلی من‌غیرحق هم وجود دارد. 

اگر نگران حذف یارانه نقدی هستید، این سه کار را از همین حالا انجام دهید:

1. اطلاعات درآمدی/بانکی/دارایی‌های ثبت‌شده خانوار را تا حد امکان دقیق و به‌روز نگه دارید.

2. اگر حذف شدید، فقط با مدارک معتبر و اطلاعات دقیق اعتراض ثبت کنید.

3. برای اطلاع از زمان‌بندی اجرای کالابرگ و جزئیات سامانه‌های مربوط، گزارش‌های اقتصادی رستا نیوز را دنبال کنید.

منابع خبری

خبرگزاری تسنیم 
انتخاب 
رکنا (بازنشر ماده ۹ و مصادیق حذف)